Şeker hastalığı nedir ve nasıl oluşur?

Şeker (diyabet) hastalığı kandaki şeker oranını artıraran ve tüm hayatımız boyunca devam eden kronik bir rahatsızlıktır. Sağlıklı bir kişide kandaki şeker oranını dengelemek için pankreas organı tarafından insülin denilen bir hormon salgılanır. Şeker hastalığının sebebi ise hasta kişinin pankreasında insülin hormonunun yetersiz miktarda üretilmesi ya da hiç üretilmemesidir. Bazı kişilerin vücutlarında ise insülin direnci olduğu için hastalık baş gösterebilmektedir.

Glukoz (kan şekeri) vücuda alındıktan sonra kan dolaşımı ile pankrease iletilir ve enerji üretimi için diğer organlara nakledilir. Pankreas organında üretilen insülin hormonunun görevi kandaki glukozu alıp diğer organlara iletmektir. Eğer glukoz hücrelere nüfuz edemez ise kanda birikmeye başlar. Dolayısıyla kan şekeri yükselir.

Gizli şeker hastası olan insanlarda normal eder 100 - 125 mg/dl arasındadır. Eğer bu değer 126 mg/dl üzerinde ise şeker hastasısınız demektir. Bildiğimiz anlamda şeker hastalığının tip 1 diyabet ve tip 2 diyabet denilen iki türü mevcuttur. Bu iki tip diyabet (şeker) hastalığının sebepleri ve hayati risk oranları birbirinden farklıdır.

Tip 1 diyabet nedir? Nasıl oluşur?

Birinci tip şeker hastalığına genelde çocuk ve genç yaşlarda rastlanır. Bu tip diyabette kişinin pankreası yetersiz ya da hiç insülin üretemez. Yetersiz insülini tamamlamak için her gün insülin iğnesi yapılmalıdır. Bir aşı ile vücuda alınan insülin bir ilaç değil, vücudun üretmesi gereken ama üretemediği hormondur.

Birinci tip şeker hastalığının kesin nedeni şuan için bilinmemektedir. Uzmanlar hastalığın sebebinin bağışıklık sistemindeki bir aksaklık olduğunu düşünüyorlar. Bir enfoksiyon ya da herhangi bir tetikleyici sayesinde bağışık sistemi pankreastaki insülin üreten hücrelere saldırır ve yeterli insülin üretimi engellenir. Şeker genetik bir hastalıktır yani aile bireylerinden birinde (anne, baba, dede vs.) görüldüğünde çocuğa da geçme şansı vardır.

Tip 2 diyabet nedir? Nasıl oluşur?

Ülkemizdeki şeker hastalarının çoğunluğunu tip 2 diyabet hastaları oluşturur. Genellikle yetişkin ve orta yaş üzeri kişilerde görülmektedir. Ancak obezitenin yaygınlaşması sebebiyle nadir de olsa ergenlikte de rastlanmaya başlamıştır. Çoğu tip 2 diyabet hastası, hastalığa sahip olduğunun farkında değildir. İkinci tip şeker hastalığının temel sebebi karaciğerin, doku ve kas hücrelerinin insüline doğru tepki gösterememesidir. Bu soruna insülin direnci adı verilmektedir. Dokulara ve organlara nüfuz edemeyen kan şekeri kanda birikmeye başlar ve bu olaya kan şekeri yükselmesi (hiperglisemi) adı verilir.

Tip 2 diyabet zayıf kişilerde de görülebilmekle birlikte genel olarak fazla kilolarından şikayetçi kişilerde görülür. Bunun sebebi vücuttaki yağ oranının artmasının insülinin organlar ve dokular tarafından doğru kullanılmasını önlemesidir. Kötü beslenme alışkanlığı, aşırı kilolar, az hareket etmek ya da bel bölgesinde yağlanma tip 2 diyabet riskini artırmaktadır. Ancak aile içinde şeker hastası bulunması da büyük bir etkendir.

Gebelik şekeri nedir? Nasıl oluşur?

Bu tip (gestarasyonel diyabet) , şeker hastalığı bulunmayan kadınlarda hamilelik sırasında oluşabilen şeker hastalığıdır. Hamilelik sırasında salgılanan hormanlar insülin hormonunun görevini yapmasını engelleyebilmektir. Hamilelik sonrasında kan şekeri yükselirse doktor gözetiminde kontrol altına alınmalıdır. Gebelik şekerinde hap kullanılamaz fakat insülin iğneleri ile takviye alınabilir. Genelde hamilelik sonrasında kan şekeri normale dönecektir ama bazı durumlarda 5 - 10 yıl içerisinde hastalık tekrar kendini gösterebildiği için kontrolü elden bırakmamakta fayda var.

Şeker hastalığı kimlerde görülür?

Bozulmuş glukoz toleransı ya da diğer bir deyişle gizli şekeri bulunanlar. Orta yaş ve üzerindekiler. Ailesinde daha önce şeker hastalığı olanlar. Aşırı kilolu kişiler. Spor yapmayan ve aşırı hareketsiz kalanlar. Yüksek tansiyon rahatsızlığı olanlar. Kolesterol hastalığı taşıyanlar. Geçmişte hamilelik şekeri geçirmiş kadınlar. Kötü veya dengesiz beslenenler.

Şeker hastalığının belirtileri nelerdir?

İlk olarak yüksek kan şekeri değerine sahip olmak. Gereğinden fazla ya da aşırı susama ya da açlık hissi. Bulanık görme ya da halsizlik. Çok fazla idrara çıkma ihtiyacı hissetmek. Hızlı bir şekile kilo kaybetmek.

Eğer tip 1 diyabet hastası iseniz bahsi geçen belirtiler birden ortaya çıkar ve çok hızlı ilerler. Eğer düzenli test yaptırmadıysanız genelde teşhis konulduğunda hastalık çok ilerlemiş olur. Tip 2 diyabet hastalarında ise belirtiler çok yavaş ortaya çıkar ya da hiç görülmeyebilir. Her ihtimale karşı belirli aralıklarla test yapılmasında fayda var.